Hoe herken ik een burn-out?

Burn-out is in feite niets meer dan het eindstation van chronische stress. Wanneer je daar bent aanbeland, ben je lichamelijk, psychisch en emotioneel volkomen uitgeput. Maar hoe herken je vroegtijdig de signalen van een burn-out?  Daarvoor moeten we eerst kijken naar de evolutionaire achtergrond van stress.

Chronische en acute stress

Acute stress is onderdeel van de vlucht-vechtreactie, een belangrijk overlevingsmechanisme die al honderden eeuwen oud is. Chronische stress is echter een evolutionaire nieuwkomer waarmee we niet hebben leren omgaan.

Onze huidige omgeving zit vol met stressoren. Een belangrijk gegeven daarbij is dat je hersenen geen onderscheid maken tussen een werkelijke reden tot stress – een roofdier dat je op de hielen zit – of een ingebeelde reden – de angst dat je bijvoorbeeld de hypotheek niet kan betalen. De fysiologische reactie is in beide gevallen echter hetzelfde.

Dit zorgt ervoor dat de vlucht-vechtreactie voortdurend wordt geactiveerd en daarvoor moet je lichaam veel energie leveren. Deze energie kan vervolgens niet naar andere organen die belangrijk zijn voor een goede stofwisseling in je lichaam. Oftewel: waar we evolutionair zijn aangepast aan acute stress, zij we onder andere nog niet aangepast aan een zestigurige werkweek, een te hoge werkdruk, of de verplichting die een hoge hypotheeklast met zich meebrengt.

Een burn-out ontstaat als het lichaam en het brein niet uit de fase van alertheid komt. Je lichaam regenereert niet, maakt geen nieuwe energie aan en je raakt letterlijk door je energie heen, opgebrand.

Hoe herken ik een burn-out?

Kenmerkende signalen van burn-out zijn onder andere:

• Geen zin hebben om te gaan werken en desondanks alleen maar met werk bezig zijn.
• Concentratie- en geheugenproblemen.
• Uitgeput, prikkelbaar en vergeetachtig zijn.
• Een gevoel van incompetentie, boosheid en falen.
• Piekeren en slapeloosheid.
• Hoofdpijn, maagpijn, spierpijn.
• Hoge bloeddruk, insulineresistentie.

Over het algemeen worden deze symptomen door jezelf genegeerd of ontkend als je er middenin zit. Wanneer je door blijft lopen met deze klachten loop je echter een verhoogde kans op een hartaanval of beroerte.

Twaalf-fasenmodel

Een handig model om de voortgang van burn-out te herkennen, is het twaalf-fasenmodel. De fasen hoeven niet allemaal in dezelfde volgorde worden doorlopen.

• De dwang, bijna obsessief, om jezelf te bewijzen.
• Steeds harder gaan werken en daar niet mee kunnen stoppen.
• Jezelf verwaarlozen op het gebied van slaap, voeding en sociale interactie.
• Conflictmijdend gedrag, je ontkend je problemen.
• Werk is belangrijk, vrienden, familie en hobby’s ervaar je als onbelangrijk.
• Je ontstane problemen worden toegeschreven aan tijdsdruk en werk.
• In jezelf keren.
• Je gedragsveranderingen gaan je vrienden en familie opvallen.
• Jezelf en anderen als waardeloos beschouwen, je eigen behoeftes worden niet meer waargenomen.
• Innerlijke leegte en de behoefte om dit gevoel op te vullen door te overdrijven, risico op verslavingen.
• Depressie: je voelt je verloren, onzeker en uitgeput. Je ziet je toekomst negatief tegemoet.
• Burn-out syndroom. Je bent geestelijk en fysiek ingestort. Je hebt hierbij hulp nodig. Herstel kan een langere periode duren.

Burn-out of depressie?

Er is een groot overlap tussen burn-out en depressie. Het is daarom zinvol te worden gescreend op de symptomen hiervan. Ga daarvoor naar je huisarts. Lees ook artikel https://chivo.nl/burnout-erkend/